Mark Manders: spelen met illusie in de schemerzone
Al het werk dat Manders creëert maakt deel uit van een groot zelfportret. Een grote expo in Bonnefanten in Maastricht toont hoe zijn bijzondere oeuvre zich op organische wijze ontwikkelt: van oud werk dat herzien is tot zijn nieuwste creaties.
Mind Study, 2010-2011. Photo: Peter Cox Courtesy Zeno X Gallery, Antwerp
‘Reference Book’, een inventaris van het oeuvre van Manders opent met deze intrigerende woorden: ‘Onder een tafel heb je de mogelijkheid om je eigen afwezigheid te ontdekken. Het besef dat het leven zijn gang gaat, met of zonder jou, is een diep menselijke ervaring. Het laat je nadenken over de eindigheid van al wat leeft. “ Dit is Mark Manders op z’n best: aanwezig en tegelijkertijd afwezig. Door geboetseerde dieren, voorwerpen en mensen in een installatie samen te brengen creëert hij een wereld vol verrassing, verwarring en verwondering. Er schuilt een vreemd soort melancholie in dit oeuvre. Een onheilspellende eenzaamheid drukt op elk kunstwerk. Hier en daar ontdek je ook een amper waarneembare vorm van angst of verlies. Elk werk voelt aan als een momentopname, bevroren in tijd en ruimte, opgebouwd met de gedachten en de herinneringen van de kunstenaar. Manders noemt het ‘zelfportretten als gebouw’, maar in feite gaat het helemaal niet over zijn privéleven. Het zijn spiegelbeelden van de homo sapiens in de 21e eeuw. Op het eerste zicht bestaat het universum van Manders uit onafgewerkte boetseerwerken. Er mankeert altijd wel een arm, een been of een hoofd. Soms worden de kleifiguren getoond onder een plastic zeil, alsof de klei nog niet mag uitdrogen. Alsof de kunstenaar eventjes weg is, en straks terugkomt om zijn werk verder te zetten.
Het gebeurt regelmatig dat Manders jarenlang, met tussenpozen, aan één sculptuur werkt om uiteindelijk toch in een tentoonstelling terecht te komen als een work in process. Niets is wat het lijkt. De beelden zijn stuk voor stuk afgegoten in brons, aluminium of kunststof. Daarna beschildert Manders zijn sculpturen met grijs/bruine verf. Hij suggereert natte klei, maar in realiteit krijg je te maken met een veel duurzamer materiaal.
Room with Unfired Clay Figures 2011-2015. Courtesy Zeno X Gallery, Antwerp and Tanya Bonakdar Gallery
In de recente beelden duiken nog andere vervreemdende ingrepen op. De androgyne figuren worden vaak verticaal doormidden gespleten door een paneel of een plank. Ook hier weer: schijn bedriegt. Zie je daar een plaat in multiplex, of zou het om bewerkt brons gaan? Als je goed kijkt zie je dat de twee boetseerhelften niet identiek zijn. Met een subtiel verschil in gezichtsuitdrukking of lichaamshouding toont Manders twee geboetseerde ‘fotomomenten’. Alsof de linkerhelft een seconde eerder is vastgelegd dan de rechterhelft. Tussen de twee helften zit een tijdsverschil dat het beeld in een extra spanningsveld brengt. Voor Manders is de mystificatie een spel zonder grenzen. Door zijn sculpturen te verkleinen tot 88% van de oorspronkelijke grootte van het model, komen de beelden ons vertrouwd over, maar tegelijkertijd is er een gezond vleugje achterdocht. Er ontstaat immers iets buitenaards. De figuren lijken wel met je te willen communiceren, maar ze weten niet goed hoe dat moet. Heb jij het vermogen om contact te maken met hun mysterie? Heb jij voldoende poëtische verbeelding in huis om het werk van Mark Manders ten volle te appreciëren? Met deze vragen zijn we aanbeland bij de kern van het oeuvre van de kunstenaar. Het gaat hier niet over kunst die betekenis of een boodschap moet genereren. Manders houdt je een beklemmende schemerzone voor. Zijn gestolde momenten ensceneren de energie van de dingen, de energie die vrijkomt door de onderlinge spanningsvelden tussen de ‘buitenaardse figuren’ en wat hen omringt. Deze kunst is er niet om raadselachtige diepzinnigheden te verklaren. Deze kunst breekt een lans om terug wat meer mystiek in ons leven toe te laten. De tentoonstelling in Maastricht brengt een overzicht van Manders’ oeuvre. Naast een update van talrijke oudere werken, ontdek je ook de meer recente stappen in dit indrukwekkend kunstenaarsproces.
Museum Bonnefanten, Maastricht Tot 24 mei 2020 www.bonnefanten.nl
Room with Unfired Clay Figure, 2014. Photo: Peter Cox Courtesy Zeno X Gallery, Antwerp
