Kiki Smith maakt grafiek tussen hemel en aarde
Kiki Smith bouwt sinds de jaren ’80 aan een eigenzinnig en omvangrijk œuvre. Daarin neemt haar grafisch werk een bijzondere plaats in. Een indrukwekkende expo in Centre de la Gravure in La Louvière toont meer dan 100 prenten en tekeningen, van 1981 tot heden.
Kiki Smith heeft met een breed scala aan grafische processen geëxperimenteerd. Sinds halfweg de jaren 80 maakt het een vast deel uit van haar praktijk. Ze heeft altijd een bijzondere band gevoeld met papier. Als kind van beeldhouwer Tony Smith leerde ze al snel maquettes maken. Haar eerste beeldhouwwerken maakte ze uit papier marché. In de jaren ’80 leerde ze, geheel in de tijdsgeest, de mogelijkheden van drukkunst kennen als middel om sociale, politieke boodschappen over te brengen.
‘Ik ontdekte printmaking door t-shirts te maken. Dat deed ik om als kunstenares wat geld in de la te krijgen. Een vriend gaf workshops voor kinderen, die me met hun creaties de mogelijkheden van het medium deden inzien. Ik ontdekte een rijke wereld waarin ik sindsdien mijn gang ben blijven gaan. Ik heb altijd véél geproduceerd en ook voortdurend aan verschillende projecten tegelijk gewerkt. Grafiek is fantastisch, maar het duurt een hele tijd voor je een techniek in de vingers hebt. Veel uitproberen is dus de boodschap.’
Wat trekt haar aan in grafiek?
‘Prentkunst heeft een zeer rijke geschiedenis en biedt enorm veel mogelijkheden. Dat laat je toe om te blijven leren en experimenteren. Misschien was het mijn achtergrond als beeldhouwer die me ertoe aanzette om me niet te binden aan regels en op mijn manier met grafiek aan de slag te gaan. Ik voel een band tussen prenten en mensen: ze zijn allemaal gelijk en toch telkens verschillend. Daarmee is prenten maken een bijna spirituele handeling voor mij.’
Kiki combineert verschillende druktechnieken, hergebruikt elementen en komt zo tot een heel eigen beeldtaal.
‘Ik ben van de Xeroxgeneratie. Hergebruiken door te fotokopiëren, te bewerken en te mixen is altijd een heel handige, snelle manier geweest om nieuwe dingen uit te proberen in mijn werk. Ik vertrek vaak van eerdere prenten, tekeningen of foto’s waaruit ik elementen ik bewerk, verplaats, samenbreng. Ik heb een groot repertoire waaruit ik kan putten. Dat maakt het ook mogelijk om gemakkelijk tussen materialen te switchen. Een tekening kan de inspiratie vormen voor een dessin van een sjaal, wat later tot een wandtapijt leidt. Een prent zet ik om in klei en wordt een beeldhouwwerk. De mogelijkheden zijn eindeloos.’
Het oeuvre van Kiki Smith schommelt tussen aards en spiritueel, tussen het lichaam en de geest, tussen licht en donker. De expo in Centre de la Gravure heet niet toevallig ‘Entre chien et loup’: het bijzondere uur waarop de dag in de nacht overgaat, het moment waarop de hond de schapen moet gaan bewaken en waarop de wolf gebruik maakt van de duisternis om uit het bos te komen. De expo legt die tweedeling mooi bloot. Bij de start krijg je de aardse, lichamelijke, vertellende kant van Kiki’s oeuvre te zien. Een verdieping hoger kom je in aanraking met de mystiek en spiritualiteit die haar werk steeds sterker kleurt. De expo legt bloot hoe de kwetsbaarheid van de mens een terugkerend thema vormt. Net als de verbinding van de mens met de natuur, die op haar beurt erg kwetsbaar is.
Waar in haar vroegere werk haar sociale en feministische engagement fel tot uitdrukking kwam, verkent Kiki Smith sinds de jaren 90 de meer metafysische en spirituele aspecten van de menselijke natuur. Haar werken gaan over de interactie tussen mens en ecosysteem, de onzekere grens tussen mens en dier. Ze brengt de thema’s die haar aan het hart liggen, op haar eigen, kenmerkende manier.
‘Ik hou van het niet-verhalende verhaal, de kracht van de fabel. Ik vertrek niet vanuit een ideologie, maar van wat zich aandient. Ik wil me er sterk bewust van zijn dat ik op aarde leef, dat dat een eer is en dat het leven kort is. Als ik sterf, word ik letterlijk deel van de aarde. Maar tot het zover is, wil ik aandachtig zijn voor de momenten waarop je voorbij de sluier kan kijken. En dat tonen in mijn werk.’
Centre de la Gravure, La Louvière
Tot 23 februari 2020
