Omer Van de Kerckhove: wetenschappelijk plantentekenaar
Omer Van de Kerckhove werkt als tekenaar in de Plantentuin in Meise. Zijn tomeloze fascinatie voor paddenstoelen en planten levert prachtige wetenschappelijke aquarellen op. We trokken naar zijn atelier om een inkijk te krijgen in de fascinerende wereld van deze plantentekenaar.
In de ban van de paddenstoel
Wie een rommelige kunstenaarsstudio verwacht, heeft het mis. Hier is alles nauwkeurig opgeruimd. Enkel potloden, penselen en een doosje aquarelverf verraden dat hier een tekenaar aan het werk is. ‘Mijn werk is niet creatief, mijn tekeningen zijn natuurgetrouw en wetenschappelijk’, oppert Omer. Zijn kleurrijke illustraties zitten opgeborgen in grote, zwarte kaften. In keurig geordende schriftjes houdt hij alles nauwgezet bij. Het zijn tekendagboeken met informatie over de bestudeerde specimen: het herbariumnummer, de datum en vindplaats van de paddenstoel, de uren dat hij eraan getekend heeft, een korte beschrijving. ‘De geur is onaangenaam - schoteldoek’ lees ik. Bij bepaalde soorten helpt de geur om te determineren. Na meer dan 30 jaar toegewijd onderzoek kan je Omer gerust een paddenstoelenspecialist noemen. Hij schrijft ook zelf artikels.
Foto of botanische tekening? De planten die Omer tekent, zijn bedoeld voor wetenschappelijke publicaties. Het is voor Omer zo klaar als een klontje dat een illustratie hiervoor geschikter is dan een foto. ‘Bij tekeningen heb je dingen beter in de hand’, legt hij uit. ‘Zo kan je schaduwen en reflecties vermijden. Bovendien kan je alle specifieke kenmerken van een plant letterlijk in de verf zetten. Planten vertonen gelijktijdig jonge bloemen en ook knoppen. Op een tekening kan je dat in detail tonen.’ Omer is altijd binnen aan het werk. Soms is hij gebonden aan zijn microscoop en bovendien gebruikt hij steeds dezelfde lampen. Ook in het buitenland gaan de mycologen op pad om paddenstoelen te zoeken, terwijl hij binnen zit te tekenen. Het model is altijd een echte paddenstoel. Zijn prachtige tekeningen ontstaan dus nooit uit een foto.
Oog voor detail
Omers paddenstoeltekeningen zien er uitzonderlijk gedetailleerd en waarheidsgetrouw uit. Je zou vermoeden dat daar heel wat schetswerk aan vooraf gaat. Maar dat klopt niet. ‘Ik teken alleen de omtreklijnen van de paddenstoelen eerst uit op kalkpapier. Als die overgezet zijn op het aquarelpapier, begin ik meteen te schilderen’, vertelt Omer. Het is heel eigen aan zijn werk dat hij de kleuren niet vooraf mengt. Hij bouwt zijn werk heel langzaam op met zuivere pigmenten. Bij paddenstoelen heeft hij daardoor zeker twintig lagen nodig vooraleer de tekening af is.
De tekeningen zijn erg gedetailleerd, waardoor je zou denken dat Omer met een superdun penseeltje werkt. ‘Nee, toch niet. Minder dan een nummer drie gebruik ik niet. Het topje van mijn penseel is wel dun. Maar met een dun penseel kan ik niet fijner werken. Bovendien neemt het te weinig verf op. Dat werkt vertragend.’
Een lading verse paddenstoelen Op dit moment onderzoekt Omer melkzwammen en gordijnzwammen. De meeste paddenstoelen komen vers binnen en dan kan hij aan de slag. Het is belangrijk dat ze niet uitdrogen en hun kleur behouden.
In een gesloten doos in een koelkast blijven ze 3 tot 4 dagen goed, maar op de tekentafel blijven ze maar enkele uren fris. Dit betekent natuurlijk ook dat de klok tikt. Gelukkig heeft Omer niet veel last van stress. Bij een opdracht in het buitenland tekent Omer 11 tot 12 uur per dag. Hij tekent daar paddenstoelen die in België niet voorkomen. Het is zijn enige kans om ze op papier vast te leggen.
Uren en uren en uren Bij mij thuis hangt al jaren een poster met prachtige paddenstoeltekeningen van Omer. ‘Hoe ging je daarbij te werk?’: vraag ik hem. ‘Ik heb hem in één stuk geschilderd, in totaal heb ik er 500 uur aan gewerkt. Ze zijn per seizoen gerangschikt en elke paddenstoel staat in zijn eigen biotoop. Het is heel belangrijk dat de habitat realistisch is. Dat elk getekend bloemetje ook echt bij de paddenstoel in de buurt kan staan.’
Hoe het begon
Als kind van tien was Omer gefascineerd door het werk van Paul Barruel. Hij tekende de natuurgetrouwe illustraties voor de boeken van Artis Historia. Hier is zijn interesse voor tekenen ontstaan, Omer tekende de dieren over. Door zijn liefde voor de tekenkunst, vatte hij midden jaren ’70 zijn studies voor grafisch tekenaar aan. In die tijd werd alles met de hand uitgetekend. Er ging grote aandacht naar het uittekenen van letters voor affiches en boektitels. Nu tekent Omer vooral in zijn werkplaats in Meise. Thuis komt hij er niet vaak toe. Hij is verhuisd naar het ouderlijk huis in Ursel en het pendelen vergt veel tijd. Als hij een moment vrij heeft, schildert hij weleens landschappen, naakten of stillevens.
