De veldoven: een feest van bouwen en stoken
In het boek 'Veldoven, keramiek uit het vuur' lees en zie je het verslag van een project dat net een jaar geleden plaatsvond in het open landschap van Moorslede. De beelden verraden een passie voor vuur, traditie, het collectieve. Een feest van bouwen, stoken, wachten. Tot het moment waarop de oven wordt geopend en de resultaten zich prijsgeven. We spraken met Louise Gevaert, één van de initiatiefnemers.
Louise, vanwaar het idee om een veldoven te bouwen?
Al zo lang ik me herinner heeft het woord ‘veldoven’ iets magisch. Als kind had ik het geluk enkele stoken mee te maken. Het riep herinneringen op aan warmte, kunst en avontuur. Mijn oom en kunstenaar Joost Gevaert organiseerde stoken in zijn tuin, samen met vrienden-kunstenaars, waaronder enkele van de broers Vermeersch. Zij hadden hun liefde voor de veldoven van hun grootvader José Vermeersch meegekregen. Telkens was er een heerlijk Breugheliaans feest aan gekoppeld. In mijn studententijd in Gent vormde ik samen met Tijs Van Canneyt het kunstcollectief TL. We organiseerden tentoonstellingen, een veiling, performances, optredens. De rode draad was ‘mensen samenbrengen door kunst en beleving’. Een veldovenstook paste perfect in dat plaatje.
Veldovens zijn er in alle soorten. Jullie oven lijkt eerder complex. Waar halen jullie de kennis vandaan?
Een veldoven was in onze ogen vooral een natuurlijk en primitief proces, waar we niet te veel comfort in wilden verwerken. Maar naarmate de voorbereidingen vorderden, nam het ontwerp een complexere vorm aan. Omdat we een vrij grote oven wilden bouwen (± 6 m³), was het belangrijk om wat extra versteviging te voorzien, in de vorm van een betonnen kolom. Tinus Vermeersch maakte de schetsen voor de oven. Bouwtechnische info kregen we van een ingenieur, vooral om instorten te voorkomen. De oven konden we opbouwen met gesponsorde materialen. We verzamelden voldoende hout om meer dan 48 uur te kunnen stoken en koken. Tijdens het evenement bereidden we het eten op houtvuur of in een - uiteraard zelfgebouwde - houtoven.
Ik vond ook tekenaar Lukas Verstraete bij de deelnemende kunstenaars. Niet enkel keramisten werkten mee?
Het leek ons interessant om niet enkel kunstenaars met ervaring met de materie te betrekken. We namen - in naam van het experiment en verrassingseffect – ook contact op met kunstenaars die nog nooit met klei hadden gewerkt. Hoe vertaalt iemand die vooral tweedimensionaal werkt zijn vormentaal naar een driedimensionale vorm? Hoe gaat iemand die met veel kleur speelt om met de aardse tinten van klei? We gaven kunstenaars zonder ervaring met keramiek eerst een basisworkshop. Daarna kregen ze een blok klei én carte blanche. We wilden dus ruimte scheppen om te experimenteren, maar wel meegeven waar je rekening mee moet houden om tot een goed resultaat te komen.
Het is duidelijk dat het bouwen van een veldoven een sociaal gebeuren is, waar veel mensen bij betrokken zijn. Wie allemaal?
Eerst en vooral het ‘veldoven-team’: 7 personen, plus een fotograaf die alles opvolgde. We organiseerden alles samen en hadden daarbij elk onze specifieke taak. Er waren uiteindelijk 30 kunstenaars betrokken bij het project. Op het feest waren een 400-tal genodigden aanwezig. De avond van het feest waren er muzikanten die in de stookput jamden of elders op de site speelden. Het stokersteam bestond uit 6 vrijwilligers. Zij hielden de nacht voordien, de dag van het evenement en de feestnacht zelf het vuur brandend. Zij hielden de temperatuur nauwlettend in de gaten, zodat de temperatuur niet te traag of te snel steeg.
Bij het stoken met een veldoven ligt het percentage breuk hoger dan bij een elektrische oven. Was de stook geslaagd?
We waren enorm blij met de resultaten. Natuurlijk gebeuren er dingen die je niet kan voorzien. Er zijn heel wat factoren zijn die je niet kan beïnvloeden en anders zijn dan bij een elektrische oven. Zo waren er enkele werken die met elkaar ‘versmolten’ waren in de oven. Maar dat zien we niet als een mislukking. Meer nog: dat zijn net de leukste verrassingen die worden ‘opgegraven’. Van de honderden werken die in de oven zaten, zijn er misschien een vijftal die gebarsten of uit elkaar gevallen zijn. Dat was meestal het gevolg van een verkeerde kleisoort (voor elke temperatuur bestaat er een ideale kleisamenstelling) of omdat de klei nog niet droog genoeg was. We hebben ook wat geluk afgedwongen met een ovengodje, dat de eerst vlammen opving. Het ovengodje, een vorm van bijgeloof onder keramisten, beschermt de inhoud van de oven tijdens het bakken.
Na de stook kwam het volgende hoofdstuk: de tentoonstelling.
Met vier auto’s vol beelden reden we zo roerloos mogelijk naar Zwevezele. Sommige kunstenaars bewerkten hun beelden nog vooraleer ze te exposeren. Anderen stelden tentoon met werk zoals het uit de oven kwam. De ‘tekening’ van de vlam, afgetekend op het werk was vaak complex en boeiend in kleur en uitstraling. Ik bouwde de tentoonstelling samen met mijn vader op. Samen runnen we Galerie Gevaert, die opgericht is door mijn grootvader.
Ook de tentoonstelling zelf brachten jullie in beeld. Zo komen we tot het finale hoofdstuk: het boek.
We wilden vooral een visueel verslag. De teksten zijn er eerder als duiding en om een beeld te geven van de verschillende stappen in het proces. We wilden niet te technisch verdiepen maar meer een algemeen beeld scheppen van wat een veldoven met alles erop en eraan kan zijn. Je kan het boek in de galerie of online kopen (28 euro).
Stel, ik wil met een aantal mensen een veldoven opstarten. Hoe begin ik er aan?
Hoeveel tijd nemen de voorbereidingen in beslag, zijn er vergunningen nodig van de gemeente om in openlucht te stoken?
Afhankelijk van de grootte en afwerking kan je vrij snel een oven bouwen. Het belangrijkste is om rekening te houden met de droogtijd van de klei. Wij rekenden hiervoor 1 maand. Veel van de voorbereiding ging naar de organisatie van het evenement en samenbrengen van kunstenaars. Belangrijk is om op voorhand te bepalen wat de geschatte hoeveelheid zal zijn die je wil bakken. Dat bepaalt de grootte van de oven. Een oven die niet vol zit, moet je vullen met andere materialen, zoals bakstenen. Zo komen de vlammen niet plots in een lege ruimte terecht. Wij hebben eerst de grootte bepaald en daarna de deelnemersgroep samengesteld. We organiseerden de stook op privédomein, maar brachten de gemeente en de brandweer op de hoogte. De oven heeft zijn kunnen bewezen en we houden héél graag nog een baksessie.
Benieuwd naar het vervolg, het boek of wil je meer weten over het bouwen van een veldoven?
Meer info vind je op www.galeriegevaert.be
