Ateliergesprekken: Dirk Vander Eecken
Het kunstenaarsatelier: de plek waar het allemaal gebeurt. De plek achter de schermen, waar de kunstenaar inspiratie vindt, koortsachtig werkt en tot rust komt. Welke objecten verzamelt een kunstenaar om zich heen, uit noodzaak of uit genegenheid? In deze reeks selecteert Tamara Beheydt voorwerpen uit een snapshot van een atelier en gaat op zoek naar de verhalen erachter. Deel 1: Dirk Vander Eecken.
Foto: PeterCox
Rasters en verbeelding
In het atelier van Dirk Vander Eecken is het koud. ‘Maar ik ben het al gewoon,’ zegt hij, terwijl hij een kopje gemberthee uitschenkt. Wat later steekt hij de kachel aan. De kunstenaar verdeelt zijn tijd tussen een atelier in het centrum van Antwerpen en de plek waar ik hem ontmoet, een voormalige stal bij zijn woonhuis in Noorderwijk. Het atelier is er omringd door weides en een prachtige tuin. Ik kan me voorstellen dat een schilder hier inspiratie vindt. Sinds kort zit er een groot raam in dit atelier, dat natuurlijk licht binnenlaat. ‘Dit maakt een groot verschil,’ zegt Dirk, ‘maar ik schilder sowieso vaak buiten, ook in de winter.’
Dirk Vander Eecken heeft zich een meteen herkenbare techniek eigen gemaakt: hij beschildert monumentale doeken met spuitverf. Door gebruik van een metalen raster, dat hij bovenop het doek plaatst, en dat als een sjabloon werkt, ontstaan patronen. Die kunnen op de voorgrond treden, maar zijn ook vaak deels overschilderd of weggeveegd. In zijn kunst laat Dirk toevalligheden toe. Bovendien geeft hij de kijker veel vrijheid: doorheen de abstracte kleurlagen en patronen ontstaan mentale beelden, geabstraheerde herinneringen. De werken zijn opgeladen met een energie die de verbeelding van de kijker stimuleert.
Sinds kort gebruikt Dirk de rasters niet meer. ‘Ze leken een harnas waar ik bijna niet meer uit kon,’ zegt hij daarover. Alsof kijkers het van hem verwachtten. Hij evolueerde naar experimenten met een nieuwe techniek, ontleend aan de lithografie. Eerst spuit hij een grondlaag verf, dan komt er water over, waar hij vervolgens weer verf aan toevoegt. Het water en de verf stoten elkaar af. Daardoor ontstaan vanzelf vlekken en grillige kleurvlakjes. ‘Ik laat nog meer aan het toeval over.’
Grafietpotlood
In zijn recente solotentoonstelling in De Garage in Mechelen, legde Dirk de nadruk op zijn grafiettekeningen. Die hebben een nauwe link met zijn kunstenaarsdoctoraat, dat hij in 2008, als eerste kunstenaar in Vlaanderen, behaalde. Samen met de EMAT-onderzoeksgroep van de Universiteit Antwerpen onderzocht hij merkwaardige gelijkenissen tussen zijn kunstpraktijk en zwart-wit elektronenmicroscopiebeelden. Daarop zijn atomen rechtstreeks zichtbaar gemaakt. Ook in zijn tekeningen maakt Dirk gebruikt van raster. Door toeval ontstaan abstracte vormen en patronen. Hij hanteert een andere techniek/ Hij laat het grafiet, eerder dan het raster, de hoofdrol spelen.
‘Mijn tekeningen zijn eigenlijk negatieven van mijn schilderijen. Bij een schilderij leg ik het raster op het doek en spuit ik daar de verf over. Bij de tekeningen ligt het papier op het raster en frotteer ik met grafiet een raster tevoorschijn.’ Een nieuwe publicatie, ‘Disconditions 2018’, bevat afbeeldingen van alle werken die hij in De Garage toonde. De proefdruk ligt in Dirks atelier klaar; hij heeft het net goedgekeurd. Bij een beperkte oplage van 50 exemplaren, voegt hij een originele grafiettekening. Op het moment van mijn bezoek, is Dirk druk aan het werk aan deze reeks. De afgewerkte tekeningen liggen naast elkaar in een grote lade. In een reeks valt het nog meer op hoe de tekeningen zich onderscheiden door kleine afwijkingen in hetzelfde raster.
Muzikale inspiratie
Op een hoek van een ladekast staan twee speakers. Net als ik me afvraag hoe vaak Dirk muziek speelt, zet hij Klara op. ‘Ik werk bijna altijd met muziek,’ bevestigt hij. ‘Meestal is het klassieke muziek, maar ook jazz hoor ik graag.’ Op de vraag of muziek hem dan ook rechtstreeks inspireert, antwoordt hij met een anekdote: ‘Ik hoorde eens een verhaal van de Amerikaanse minimalistische componist Morton Feldman. In Turkije bezocht hij ateliers waar kinderen tapijten weefden. Op de achterkant van de tapijten, waren al hun kleine foutjes zichtbaar. Deze 'fouten' gebruikte Feldman als partituur. Zijn muziek ontstond door toeval. Zulke kleine toevallige foutjes bepalen ook mijn werk.’
Afscheidsgeschenk
Eén schilderij in Dirks atelier valt wel erg op: op een achtergrond van een zwart vlak en kleurrijke stippen, staat in grote letters de zin ‘Goodbye Dirk Thanks for everyth.’ Het werk is, net als de keramieken bol die ervoor staat, gemaakt door Joris Ghekiere. Behalve kunstenaar was hij één van Dirks beste vrienden. ‘Joris en ik leerden elkaar als veertienjarigen kennen in Kortrijk. Jarenlang waren we beiden docent aan Sint-Lucas in Antwerpen. Toen ik met pensioen ging, kreeg ik dit schilderij van Joris. Het was nog nat. Luttele jaren later overleed hij. Zijn afscheidsgeschenk heeft nu een andere betekenis, een pijnlijkere.’
Na het overlijden heeft Dirk het atelier van Joris opgeruimd en geïnventariseerd. Het was een emotioneel zware opdracht, maar hij heeft er ook inspiratie aan overgehouden. ‘Mijn nieuwe werken hebben veel minder sobere kleuren dan vroegere. Ik denk dat ik onbewust iets van Joris' kleurgebruik heb meegenomen uit zijn atelier.’ De publicatie ‘Disconditions 2018’ is dan ook opgedragen aan Joris Ghekiere.
(Tamara Beheydt)
