Melancholia: muziek van verloren zielen
Abdelkader Benchamma, The unreachable part of us, 2018
De Brusselse Boghossianstichting stelt als belangrijkste doelstelling een confrontatie voorop tussen oosterse en westerse cultuur. Deze zomer wordt de focus gelegd op melancholie. Benadert de kunstenaar met oosterse roots dit thema anders dan de westerse collega? Creëert het onvervuld verlangen andere emoties in de Oriënt? Eén ding maakt de tentoonstelling alvast duidelijk: het antwoord is neen! Eenzaamheid en vergankelijkheid roepen universele gevoelens op. Je vindt in de expo geen grote contrasten tussen oosterse en Europese kunst, maar wel uiterst boeiende kruisbestuivingen. Melancholie heeft veel van doen met een gevoel van leegte. Maar wat missen we dan? Misschien wel wat er nooit is geweest, en misschien zelfs wat er nooit zal zijn. Met een zeventigtal werken laveert “Melancholia” doorheen de kunstwereld van de laatste honderdvijftig jaar.
Pascal Covent, Bibliotheek, 2016
De Franse kunstenaar Pascal Convent toont in de ontvangsthall op het gelijkvloers een versteende bibliotheek. Voor autoritaire en totalitaire regimes in het Oosten zijn boekverbrandingen vandaag nog steeds geen taboe. De kunstenaar toont ons wat er overblijft: geen boeken, maar onleesbare replica in gesmolten glas. Aan de hand van een monumentale fotoreeks neemt Convent ons ook mee naar de Bamiyan-vallei in Afghanistan. In 2001 vernielde de Taliban hier drie gigantische Boeddhabeelden. De foto’s tonen de sporen van de beeldenstorm.
Niets is voor altijd! Het is ook het focuspunt van de Italiaanse Claudio Parmiggiani. Zijn restanten van de antieke Griekse en Romeinse cultuur liggen als een gereconstrueerde archeologische site verspreid in de inkomhal.
Op de bovenverdieping pronken de klassieke meesters van de melancholie: Giorgio De Chirico en Paul Delvaux worden geflankeerd door een dromerige Giacometti. Léon Spilliaert en Norbert Schwontkowski delen hun angst en onrust voor de grenzeloze leegte.
Samuel Yal, Dissolution, 2012
De Libanese Mamia Ziadé brengt met verf en klei de troost van het ego in beeld: whisky en sigaretten, iconen van de westerse massaconsumptie. In de volgende zaal heeft een poëtische splinterbom het ego van Samuel Yal verbrijzeld. Vorm wordt leegte, leegte wordt vorm.
In de tuin achter de villa installeerde Christian Boltanski tientallen bronzen klokjes, schaalmodellen van de eeuwenoude Japanse tempelklokken. De wind zorgt ervoor dat er muziek van de verloren zielen klinkt.
Joseph Beuys, Without the rose,1972
Melancholie refereert duidelijk naar het verleden en naar de grenzeloze verlangens van het ego in onze tijd. Maar de tentoonstelling ‘Melancholia’ wil ook vooruit kijken. Hoe zal de toekomst van onze planeet eruit zien? Zal de mensheid overleven? Zullen er nog bijen en beukenbossen zijn? Aan de muur: een foto van Joseph Beuys, genomen tijdens zijn deelname aan Kassel 1972. De kunstenaar praatte honderd dagen lang met de bezoekers over zijn statement ‘We won’t do it without the rose, because we can no longer think!’
De Spaanse Eli Cortinas sluit de tentoonstelling af met een korte video-lus-projectie. Een koppel loopt hand in hand door de sneeuw in de richting van een, op ‘t eerste zicht, onheilspellend bos. Het filmfragment wordt afgebroken vóór ze hun doel bereiken, en de wandeling wordt hervat. De toekomst wordt een halt toegeroepen. De angst voor morgen wordt in de kiem gesmoord. Op het scherm verschijnt ‘FIN’. Bij het verlaten van de Villa Empain lees je aan de muur een tekstpancarte van August Strindberg. ‘In de helft van mijn leven ging ik zitten om te rusten en na te denken. Alles wat ik had durven verlangen en dromen, had ik gekregen. Vervuld van schaamte en eer, van vreugde en verdriet, vroeg ik mij af : wat nu? Alles herhaalde zich met een hopeloze monotonie, alles leek op elkaar, alles kwam terug.’
Melancholia
Villa Empain, Brussel Tot 19 augustus 2018 www.boghossianfoundation.com
